TARÝHÝN RÜZGARLARI - DURAKLAMA DÖNEMİ

Osmanlı Devleti'nde, Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümüyle (1579) başlayıp Karlofça Antlaşması'na (1699) kadar geçen dönemdir.

• Tahta çıkan padişahların devlet işlerine ilgisiz kalmaları.
• Padişahların ordunun başında seferlere çıkmamaları.
• Şehzadelerin sancaklara gönderilmeyişi ve bu nedenle devlet işlerinde bilgi ve tecrübe kazanmadan devletin başına geçmeleri.
• Padişahların Küçük yaşta tahta çıkmaları.
• Devlet adamlarının bir kısmının yeteneksiz oluşu.
• Saray kadınlarının ve ağalarının devlet yönetiminde etkili olmaları.

Devletin başına geçen padişahlar yeteri kadar eğitim almadığı için merkezi otorite zamanla bozulmuştur.Devlet otoritesinin
bozulması devlete karşı isyanların çıkmasına neden oldu.(İstanbul isyanları, Celali İsyanları)

• Osmanlı Devleti'nin kontrolünde bulunan ipek ve baharat ticaret yollarının önemini kaybetmesi ve gümrük gelirlerinin azalması.
• Avusturya ve İran ile yapılan savaşlarda büyük harcamalar yapılması.Savaş giderlerinin artması.
• Gelirlerin azalması.
• Saray masraflarının artması.
• Sık sık padişah değişikliği yüzünden yeniçerilere ödenen cülus bahşişlerinin artması.

• Kapıkulu ocaklarına kurallara aykırı asker alınarak sayılarının artırılması.
• Yeniçerilerin askerlik dışında işlerle uğraşmaları.
• Tımar sisteminin önemini kaybetmesi.
• Osmanlı donanmasının bozulması.
• Avrupa’da meydana gelen asker-ordu alanındaki son glişmelerin takip edilmemesi.
• Padişahların ordunun başında sefere çıkmamaları.

• Tımar sisteminin bozulması.Halkın ekonomik yönden durumunun kötiye gitmesi.
• Anadolu’da çıkan Celali isyanları nedeniyle halkın huzursuz olması.

• Osmanlı Devleti'nde eğitim kurumu olan medreselerin bozulması ve eğitim alanında Avrupanın takip edilememesi.
• Çoğu kişeye haksız yere ilmi rütbe verilmesi ve medreselerde hak etmeyen kişilerin çalışması.
• Yeni doğan çocuklara müderrislik ünvanının verilmesi. Beşik uleması sınıfının ortaya çıkması.

• Avrupa devletlerin Rönesans ve Reform hareketleriyle bilim ve teknikte ilerlemeleri.
• Coğrafi Keşiflerin nedeniyle Avrupalıların yeni yollar bulmaları.
• Avrupalıların Osmanlı İmparatorluğu’na birlik olarak saldırmaları.

Duraklama Dönemi Siyasi İlişkiler

Osmanlı İran İlişkileri:

Osmanlı Devleti'nin İran ile Kanuni zamanında yaptığı Amasya Antlaşması 1577 yılında bozuldu.Bu tarihten sonra İran ile savaşlar yapıldı.Duraklama döneminde İran ile yapılan savaşlar belli aralıklarla devam etti.Her iki taraf da birbirine kesin bir üstünlük kuramadı.Başlangıçta İran'a karşı üstünlük sağlandı ve Ferhatpaşa Antlaşması imzalandı.

Ferhat paşa Antlaşması (1590)
• Tebriz, Karabağ, Gürcistan, Dağıstan ve Şirvan Osmanlı Devleti'ne bırakıldı.
• Osmanlı Devleti Ferhatpaşa Antlaşması ile doğuda en geniş sınırlarına ulaştı.

İran ile mücadeleler devam etti. İran, Osmanlı Devletine karşı üstünlük sağladı.İran ile Nasuh Paşa Antlaşması imzalandı.

Nasuh Paşa Antlaşması (1612)
• Osmanlı Devleti bu antlaşmayla Ferhat Paşa Antlaşması'nda aldıgı toprakları kaybetti.

Osmanlı Devleti ve İran tekrar savaş yaptı.İran ile Serav Antlaşması imzalandı.

Serav Antlaşması (1618)
• Nasuh Paşa Antlaşması'nın bir tekrarıdır.

IV. Murat döneminde Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu karışıklılardan faydalanan İran Doğu Anadolu'yu ele geçirdi. IV. Murat, daha sonra İran'a karşı Revan ve Bağdat seferlerini yaparak Bağdat ve Revan'ı geri aldı.İran ile Kasr-ı Şirin Anltlaşması imzalandı.

Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)
• Bağdat Osmanlı Devleti'nde kalacak.
• Revan ise İran'da kalacak.
• Bu antlaşmayla günümüzdeki Türkiye - İran sınırı belirlenmiştir.

Osmanlı - Avusturya İlişkileri:
Avusturya'nın Kanuni zamanında yaptığı antlaşma gereği ödemesi gereken verigleri düzenli şekilde ödememesi nedeniyle ilişkiler bozuldu.Osmanlı Devleti Avusturya üzerine sefere çıktı. Yapılan seferde Osmanlı Devleti başarılar kazandı. Doğu'da İran tehlikesi ortaya çıkınca Avusturya ile Zitvatoruk Antlaşamsı imzalandı.

Zitvatoruk Antlaşması (1606)
• Kanije, Eğri ve Estergon kaleleri Osmanlıya bırakılacak.
• Avusturya vergi ödemeyecek ama savaş tazminatı ödeyecek.
• Avusturya kralı Osmanlı padişahına denk hale gelmiştir.

Böylelikle Osmanlı Devleti İstanbul Antlaşmasıyla Avusturya'ya karşı kazandığı hukuki üstünlüğü keybetti. Her iki devlet hukuki açıdan denk hale geldi.

Vasvar Antlaşması (1664)
Avusturya Erdel içişlerine karışır ve Osmanlı Devleti'nin topraklarına saldırır. Bunun üzerine Osmanlı Devleti sefere çıkar. Avusturya'nın en güçlü kalelerinden birisi olan Uyvar kalesini ele geçirir. Vasvar Antlaşamsı imzalanır.

Maddeleri :
• Uyvar kalesi Osmanlı Devleti'nde kalacak.
• Avusturya savaş tazminatı ödeyecek.

Avusturya, Macaristan’a egemen olmak amacıyla bir siyaset izledi. Baskı altın kalan Macarlar da Osmanlı Devletinden yardım istedi. Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa yardım amacıyla Avusturya üzerine sefere çıkar. Osmanlı Devleti'nin Viyana'ya hareket ettiği Avrupa'da büyük bir tepki meydana getirir.

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Viyana'yı kuşatır. II. Viyana kuşatması başarısızlıkla sonuçlanır. Osmanlı ordusu ağır bir yenilgi alır. Osmanlı ordusunun cephane ve yiyecek sıkıntısı çekmesi, Lehistan'ın Avusturya'ya yardım göndermesiyle Osmanlı ordusunun iki ordu arasında kalması başarısızlığın nedenleridir. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa orduyu Belgrad'a çeker. Padişahın emriyle Kara Mustafa Paşa idam edilir.

Kutsal İttifak ve Karlofça Antlaşması (1699)
Osmanlı Devleti'nin Viyana'da bozguna uğramasından sonra Avrupada Papanın önderliğinde Kutsal ittifak kururulur.Amaç Osmanlıları Avrupa'dan atmaktır. Bu ittifaka, Avusturya, Lehistan, Venedik, Malta ve Rusya katılır.16 yıl süren savaşta Osmanlı Devleti mağlup olmuştur. Kutsal İttifak develtleriyle Osmanlılar arasında Karlofça Antlaşması imzalnmıştır.

Karlofça Antlaşması (1699)
• Banat ve Temeşvar hariç bütün Macaristan ve Erdel Beyliği Avusturya'ya verilecek.
• Ukrayna ve Podolya Lehistan'a verilecek.
• Mora ve Dalmaçya kıyıları Venediklilere verilecek.

Antlaşmanın Önemi:
• Osmanlı Devleti'nin toprak kaybettiği ilk antlaşmadır.
• Osmanlı Devleti'nin gerileme dönemi başladı.

İstanbul Antlaşması (1700)
• Osmanlı Devleti Azak kalesini Rusya'ya bıraktı.

Osmanlı - Lehistan İlişkileri
Lehistan'ın Boğdan iç işlerine karışması sonucunda Genç Osman Lehistan'a sefere çıktı. Lehistanı yenilgiye uğrattı.
Genç Osman Hotin kalesini kuşatmış fakat yeniçeriler gayretsiz davranınca kale alınamamıştır. Lehistan ile Hotin Antlaşmaı imzalanmıştır.

Hotin Antlaşması (1621)
• Hotin Osmanlı egemenliğindeki Boğdan'a verildi.
• Lehistan, Osmanlılara vergi ödemeye devam edecek.

Padişah IV. Mehmet zamanında Lehistan üzerine tekrar bir sefer yapıldı. Savaşı osmanlı Devleti kazandı. Savaş sonucunda Bucaş Antlaşması imzalandı.

Bucaş Antlaşması (1672)
• Ukrayna, Osmanlı himayesinde olacak.
• Podolya Osmanlı'da kalacak.
• Osmanlı Devleti, bu antlaşmayla batıda en geniş sınırlarına ulaştı.

Osmanlı - Vedenik Savaşı
Girit Adası Venediklilerin elinde bulunmaktaydı. Vedenikliler Osmanlı ticaretine zarar vermekteydi. Girit adası kuşatması 1645'de başlamış. 1669 yılında Fazıl Ahmet Paşa döneminde ada alınmıştır.

Duraklama Döneminde İç İsyanlar ve Sonuçları:

İstanbul İsyanları:
İsyanlar, yeniçeriler ve sipahiler tarafından çıkarılmıştır.

İstanbul İsyanlarının Nedenleri:

- Kapıkulu ocağına askerlikle ilgisi olmayan kişilerin alınması.
- Yeniçeri ocağının bozulması.
- Askerlerin maaşlarının zamanında ödenmemesi
- Askerlerin maaşlarının ayarı düşük paralarla ödenmesi.
- Yeniçerilerin cülus bahşişi almak için amacıyla padişah değiştirmek istemeleri.

Celali İsyanları:
Anadolu'da çıkan isyanlardır.

b]Celali İsyanlarının Nedenleri:
- Vergi toplamada adaletsiz davranılması.
- Dirlik sisteminin bozulması ve dirliklerin dağıtımında haksızlıkların yapılması
- Savaşların uzun sürmesi ve yenilgiyle sonuçlanması nedeniyle askerden kaçanların Anadoluya gitmesi ve eşkiyalık yapmaları.

İsyanların Sonuçları:
- Anadoluda devlet otoritesi sarsılmıştır.
- Anadoluda huzur ve güvenlik bozulmuş, birçok şehir ve kasaba harap olmuştur.
- Üretim faaliyetleri azalmış, ekonomi bozulmuştur.
- Vergiler toplanamamış ve devletin gelirleri azalmıştır.

17. Yüzyıl Yenilik Hareketleri (Duraklama Dönemi)

Genç Osman Dönemi (1618 - 1622)
- Din adamlarının devlet yönetimine karışmasını engellemeye çalıştı.
- Bozulan orduyu tekrar güçlü hale getirmek istedi.
Hotin Seferinde Yeniçeri Ocağını kaldırmayı düşündü. Fakat bu düşüncesi tecrübesizliğinden dolayı sarayda duyuldu.
Yeniçeriler, Genç Osman'ın planını öğrenince isyan çıkardılar. Genç Osman'ı Yedikule zindanlarına götürülür öldürülür. Genç Osman 18 yaşındaydı.

IV. Murat Dönemi (1623 - 1640)
- 12 yaşında tahta geçti. Bu nedenle yönetimde söz sahibi olamadı. Devleti valide sultan yönetti.
- IV. Murat 21 yaşına gelince yönetimde söz sahibi oldu. Otorite oluşturmaya çalıştı.
- İçki içmeyi ve gece sokağa çıkmayı yasakladı.
- Orduyu düzeneldi.
- Mali düzenlemeler yaptı.
- Devletin duraklama nedenlerini tespit etmek amacıyla araştırmalar yaptırdı. En önemlisi Koçibey Risalesi'dir. Bu raporları uygulayamadan öldü.

Tarhuncu Ahmet Paşa (1652 - 1653)
- Devletin gelir ve giderini hesaplattı.
Bütçeyi dengelemeye çalıştı. Bu nedenle gereksiz masrafları kıstı. Saray kadınları bu nedenle Tarhun Ahmet Paşa'ya düşmanlık beslediler. Padişahı ve Valide Sultanı sadrazaman aleyhine kışkırttılar. Hakkında çıkan dedikodulardardan dolayı boğularak öldürülür.

Köprülü Mehmet Paşa (1656 - 1661)
- IV. Mehmeti'in annesi tarafından Sadrazamlığa atandı.
- Köprülü Mehmet Paşa, sadrazam olurken bazı şartlar ileri sürdü.

- Devlet işlerinde sadece kendisi karar verecek.
- İstediği memurları kendisi atayacak.
- Hakkında şikayet olursa önce kendisi dinlenecekti.

Köprülü Mehmet Paşa,
- Ülkede düzeni sağladı.
- Ordu ve donanmayı düzenledi.
- Bozcaada, Limni ve İmroz'u aldı.
- Gereksiz harcamaları önledi. Devlet bütçesini denk hale getirdi.

Ölümünden sonra yerine oğlu Fazıl Ahmet Paşa geçti.

Köprülü Fazıl Ahmet Paşa (1661 - 1676)
- Babası gibi başarılı bir sadrazamlık yaptı.
- Bütçe açığını kapattı.
- Orduyu güçlendirdi.
- Girit adasının fethi bu dönemde tamamlandı.
- Lehistan'a başarılı seferlr yapıldı.
- Uyvar kalesi bu dönemde alındı.

Köprülü ailesinden görev alan diğer kişiler:
Fazıl Mustafa Paşa, Merzifonlu Kara Mustaf Paşa, Amcazade Hüseyin Paşa

Bu dönemde yapılan yenilik hareketlerinin özellikleri

- Genellikle askeri ve ekonomik alanda yenilik yapılmıştır.
- Batıdan örnek alınmamıştır.
- Yapılan yenilikler duraklamayı engelleyememiştir.
- Duraklama döneminde devlet otoritesini tekrar sağlamak için baskı ve şiddet kullanılmıştır.

GİRİT’İN FETHİ (27 Eylül 1669)

Girit, Ege Denizi’nde stratejik açıdan önemli bir konuma sahip olması nedeniyle Osmanlı Devleti için alınması önem arz eden bir kale durumundaydı. Fatih Sultan Mehmet zamanından itibaren Doğu Akdeniz’deki adalara birer birer hâkim olan Osmanlı Devleti, Kıbrıs’ın alınmasından (1571) sonra Afrika’daki toprakları ile İstanbul arasındaki deniz yolları üzerinde bulunan ve Doğu Akdeniz hâkimiyetini tehdit eden Girit’in de ele geçirilmesine büyük önem vermiştir.
Venediklilerin hâkimiyeti altında bulunan ada, uzun süre Ceneviz ve Venediklilere Adalar Denizi’nde rahat hareket alanı sağlamış ve Osmanlı Devleti’nin Ege’deki hâkimiyetini engellemiştir. Aynı zamanda ada, korsan gemilerine bir üs ve sığınak hâline gelmiş, böylece Anadolu ve Ege kıyıları ile Afrika sahilleri arasındaki Osmanlı deniz ulaşımını tehdit eder duruma gelmiştir. Ayrıca Girit’i üs olarak kullanan Venediklilerin deniz yoluyla Osmanlı kıyılarına sürekli saldırıda bulunmaları Osmanlı Devleti’nin 1645 yılında harekete geçmesine neden olmuştur. Bu tarihten 1669’da Kandiye’nin alınmasına kadar süren Girit Savaşları, Osmanlı Devleti’nin XVII. yüzyıl boyunca yürüttüğü en uzun harplerden biri olmuştur.

5 Eylül 1669’da Osmanlı Devleti ile Venedik arasında bir teslim ve barış anlaşması imzalamıştır. Girit, Osmanlı egemenliğine girmiştir. Anlaşmanın imzalanması ve Venediklilerin şehri boşaltmasından sonra 27 Eylülde kale törenle Fazıl Ahmet Paşaya teslim edilmiştir.

Girit Savaşı, hem Osmanlı tarihi hem de Venedik tarihi için bir dönüm noktası olmuştur. Bu savaşla, Venedik devletinin öncelikle Doğu Akdeniz’de egemenliği sona ermiştir. Osmanlı İmparatorluğu ise Ege ve Akdeniz’in stratejik açıdan en önemli adasını ele geçirmiştir.

Girit savaşları, Osmanlı donanmasını da etkilemiştir. Bu savaşlara kadar Osmanlı donanmasının temelini zayıf, fırtınaya karşı dayanıksız olan, geleneksel çektiriler oluşturmakta idi. Avrupa’da yaygınlaşan yelkenli kalyonlar ise daha güçlü daha fazla personel taşıyabilen daha modern gemiler idi. Osmanlı donanmasında çektirilerden kalyonlara geçişin yaşandığı dönem Girit savaşları ile başlamıştır.

Sonuç olarak: Çeyrek yüzyıla yakın süren Girit savaşları ile Ege Denizi’nin Akdeniz’e çıkışının kilidi olan Girit Adası Osmanlı topraklarına katılmıştır.