Osmanlı Kültür-Medeniyet

Devlet Yönetimi

Osmanlı Devleti adını kurucusundan almıştır. Devletin başında hükümdar bulunmaktaydı. Hükümdarlar bey, gazi, sultan, hüdavendigar, han, hakan, halife gibi ünvanları da kullanmışlardır. Osmanlı Devleti'nde hükümdarlık babadan oğula geçmekteydi. Hükümdarın erkek çocuklarının hepsi padişah olma hakkına sahipti. Bu durum taht kavgalarının yaşanmasına neden olmuştur. Padişahın erkek çocukları devlet yönetiminde tecrübe ve bilgi sahibi olmaları için sancaklara gönderilirdi (sancağa çıkma usulü). Şehzadeleri, sancaklarda "Lala" adı verilen hocaları eğtimekteydi. Bu uygulama ile şehzadeler padişah olduklarında ülkeyi başarılı bir şekilde yönetmişlerdir.
I.Ahmet zamanında ise taht kavgalarını önlemek amacıyla düzenleme yapılmıştır. Buna göre kardeşlerden en yaşlı ve olgun olanın (Ekber-Erşet sistemi) tahta geçmesine karar verildi. Bu uygulama ile sancağa çıkma usulü de kaldırıdı. Ekber-Erşet sistemi taht kavgalarını önlemiş olmasına rağmen sancağa çıkma usulünün kaldırılması şehzadelerin yöneticilik tecrübeleri olmadan padişah olmalarına neden oldu. Devlet yönetiminde merkezi otoriteinin bozlulmasında önemli bir etkiye sahiptir.

Osmanlı Devletinde padişah kesin otoritedir. Verdiği kararlar kanun hükmündedir. Bununla birlikte padişahın verdiği kararlar keyfi değildir. Padişah, dini kurallara, örfi kurallara ve töreye uygun kararlar vermekteydi. Devletin yönetiminde en başta padişah bulunmaktaydı.

Bursa ve Edirne devlete başkentlik yapmş şehirlerdir. İstanbul'un fethiyle devletin merkezi İstanbul olmuştur. Fatih, bu dönemde Topkapı Sasrayı'nı yaptırarak devleti buradan yönetmiştir. Saray, "Enderun" ve "Birun" adı verilen iki kısımdan oluşmaktadır. Birun sarayın dış bölümüdür. Enderun (Saray okulu) ise iç bölümünü oluşturmaktadır. Enderun, yönetici yetiştiren okuldur. Burada devşirme sisteminden gelen Hıristiyan ailelerin çocukları eğitilirdi. Enderun; Has oda, Hazine odası, Kiler odası ve Seferli odasından oluşmaktaydı.

Enderun'un diğer bir kısmını ise Harem oluşturmaktaydı. Harem saray kadınlarının bulunduğu ve eğitim adlığı kısımdır.

Divan-ı Humayun
Devlet işlerinin görüşüldüğü ve karara bağlandığı yerdir. Orhan Bey zamanında kurulmuştur. Divana padişah başkanlık ederdi Fatih döneminden itibaren divana sadrazam başkanlık yapmaya başlamıştır. Divanda alınan kararlar padişahın onaylamasıyla uyuglanırdı.

Divana katılan üyeler

Sadrazam (Veziriazam)
- Padişah adına devlet işlerini yöneten en yüksek derecedeki görevlidir. H ükümdarın mührünü taşırdı.

Kazasker
- Kadı ve müderrislerin atamasını yapar.
- Divanda önemli davalara bakar.
- Günümüzdeki Adalet bakanıdır.

Vezirler
- Sadrazaman yardımcı olan devlet işlerinden sorumlu olan kişilerdir.
- Günümüzdeki devlet bakanlarıdır.

Defterdar
- Mali işleden sorumlu divan üyesidir.
- Günümüzdeki maliye bakanınıdır.

Nişancı
- Padişahın yabancı devletlere gönderdiği mektuplara tuğra (padişahın imzası) çeker.
- Fethedilen toprakları deftere kaydeder.

Şeyhülislam
- Alınan kararların İslam dinine uygunluğunu denetler, karar verir.
- Halifeliğin, Osmanlıya geçmesiyle önemi artmıştır.
- Günümüzdeki müftüdür.

Kaptan-ı Derya
- Donanma komutanıdır.


 

Osmanlı Kültür-Medeniyet

KARA ORDUSU

Osmanlı Devleti kurulduğu sırada eli silah tutan herkes orduda yer alırdı. Sınırların genişlemesi ve savaşların artmasıyla düzenli bir orduya ihtiyaç duyulmuştur. Orhan bey zamanında yaya ve atlı (yaya ve müsellem) adıyla ordu kuruldu. 1. Murat döneminde ise Yeniçeri ocağı kurulmuştur. Kapıkulu ve Tıamrlı sipahiler ordunun önemli bir kısmını oluşturmaktaydı.




Kapıkulu Askerleri
I. Murat zamanında kuruldu. Askerleri devşirme sistemiyle toplanmaktadır. Üç ayd abir ulufe adı verilen maaş almaktaydılar. Piyade (yaya) ve süvari (atlı) olarak iki kısıma ayrılmaktadır.

Kapıkulu Piyadeleri

Acemi ocağı
Yeniçeri ocağı ve diğer ocaklara asker yetiştiren kısımdır.

Yeniçeri Ocağı
- I. Murat zamanında kuruldu.
- Devşirme sistemiyle toplanana askerlerin eğitildiği ocaktır.
- Savaşta padişahın yanında bulunurdu.
- Emekli oluncaya kadar evlenmezlerdi.
- Başlarında Yeniçeri Ağası bulunmaktaydı.

Cebeci Ocağı
- Yeniçeri ocağının silahalrını yapan ve tamir eden ocaktır.

Topçu Ocağı
- Top döken, top mermisi yapan yapan ve bunları kullanan ocaktır.

Top Arabacıları
Topları savaş meydanına taşıyan ocaktır.

Lağımcı Ocağı
- Savaşlarda düşman kalelerine tüneller açarlardı.

Humbaracı Ocağı
- Havan topu ve el bombası yapan ocaktır.

Kapıkulu Süvarileri

Savaş sırasında padişahı, hazineyi, ve ordu ağırlıklarını koruyan sınıftır.

Eyalet Askerleri

Tımarlı Sipahiler
Eyalet askerkerinin asıl kısmını oluşturmaktadırlar. Toprak sistemine dayanmaktadır. Toprağı kullanan dirlik sahipleri tımarlı sipahileri yetiştirmekle görevlidir. Atlı askerlerdir. Bu askerlere cebelu adı verilir. Türklerden oluşur. Savaş zamanı orduya katılır.

Akıncılar
- Öncü kuvvetlerdendir.

Azaplar
- Öncü kuvvetlerdir.
 

Bağlı beyliklerin gönderdiği askerler
Osmanlı Devleti'ne bağlı olan beyliklerin savaş sırasında gönderdiği kuvvetlerdir.

DONANMA
Orhan bey zamanında Karesioğulları'ın katılmasıyla Osmanlı Devleti'nde denizcilik faaliyetleri başladı. I. Bayezit zamanında Gelibolu'da tersane açıldı. Kanuni döneminde denizlerde önemli fetihler yapıldı. Akdeniz'de önemli bir güç haline geldi.
Osmanlı Devleti'nde donanmanın başında bulunan kişiye Kaptan-ı Derya denilmekteydi. Askerlere ise Levend denmekteydi. Devletin önemli denizcileri; Burak Reis, Barbaros Hayrettin Paşa, Turgut Reis, Piri Reis, Seydi Ali Reis, Murat Reis ve Kılıç Ali Reis'tir. Piri Reis'in yaptığı dünya haritası önemlidir. Osmanlı Devleti'nde, kadırga, mavna, kalyon gibi gemiler kullanılmıştır. Gemiler Osmanlı tersanelerinde inşa edilmiştir.