TARÝHÝN RÜZGARLARI

Moğolistan'da kurulan devletin kurucusu Temuçin'dir. Moğolları bir bayrak altında toplaya Temuçin daha sonradan Cengiz adını almıştır.Devletin merkezi Karakurum'dur.Moğollar Cengiz Han zamanında güçlü bir devlet kurdu. Güçlü orduları sayesinde kısa sürede topraklarını genişlettiler.Çini ele geçirdi. Harzemşahlar ve Karahitaylarla yaptığı savaşları kazanarak topraklarını genişletti. Cengiz Han'ın ölümünde sonra devlet zayıflayarak parçalanmıştır.Moğollar parçalandıktan sonra Çin'de Kubilay Hanlığı, Güney Rusya'da Altınorda Devleti, Türkistan'da Çağatay Hanlığı, İran'da İlhanlı Devleti kuruldu.

Moğolların batıya yaptığı seferlerden kaçan Türkmenler Anadolu'ya geldiler. Bu sayede Moğollar Anadolu'nun Türkleşmesine katkıda bulundular.

Moğollar yıkıldıktan sonra Karadeniz'in kuzyinde kuruldu. Kurucusu Batuhan'dır.Devletin merkezi Saray'dır.
Altınorda Devleti Berke Han zamanında İslamiyeti kabul etti.Devlet zayıflamaya başlayınca Timur tarafından ortadan kaldırıldı.
Altınorda toprakları üzerinde Kırım, Sibir, Kazan ve Özbek hanlıkları kuurldu.

Timur tarafından Çağatay Hanlığına son verilere Türkistan'da kurulan bir devlettir. Başkenti Semerkant'tır. Altınorda Devleti'ni ortadan kaldırmış ve Hindistan'a sefer düzenlemiştir.
Osmanlı Devleti Sultanı Yıldırım Bayezid ile 1402 yılında yaptığı Ankara savaşını kazandı.Ölümünden sonra devlet parçalandı.

Timur'un soyundan gelen Babür Şah tarafından Afganistan ve Kuzey Hindistan'da kurulan bir devlettir.Devletin merkezi Agra şehridir.Babür'den sonra devletin başına oğlu Humayun geçti.Daha sonra devlet Ekber Şah ve Cihangir Şah tarafından yönetildi. Cihangir Şah'tan sonra devletin başına Cihan Şah geçmiştir. Cihan Şah döneneminin en önemli mimari eseri Agra şehrinde yapılan Taç Mahal'dir.Babür Devleti İngilizler tarafından yıkılmıştır.

Devleti kurucusu Kara Yülük Osman Bey'dir. Merkezi Diyarbakır'dır.En ünlü hükümdarı Uzun Hasan'dır. Doğu Anadolu Bölgesi'ne egemen olmuştur. Tebriz ve Diyarbakır'da mimari eserler yapmışlardır.Fatih Sultan Mehmet ile yaptığı Otlukbeli
savaşını kaybetmiş ve yıkılış sürecine girmiştir.Safeviler arafından yıkılmıştır.

Bayram Hoca tarafından Erzurum ve Erciş (Van) tarafında kurulan bir devlettir.Azerbaycan, Irak ve İran'ı ele geçirdiler.Son hükümdarı Cihan Şah'tır.Akkoyunlular tarafından yıkılmıştır.

Moğollar ve diğer Türk devletlerinde kültür medeniyet

Devlet Yönetimi

Moğollarda hükümdarlara han veya kağan denilirdi. Devlet işleri Kurultay'da görüşülür ve karara bağlanırdı.Hükümdarın yetkileri genişti. Devlet töreye göre yönetilirdi.Bu kurallara Cengiz Yasaları denirdi. Moğollar, orduya önem vermişler, güçlü bir ordu kurmuşlardır. Orduda onlu sistem uygulanmıştır.Devlet yönetiminde Uygur Türklerine yer vermişlerdir.Bu nedenleTürk kültürü bu şekilde Moğollar arasında yayılmıştır.Timur ve Babürlerin de devlet yönetimi aynı şekildeydi.

Din ve İnanış

Moğollar'da dinin inançlar çeşitlilik göstermiştir. Bunlar Budizm, Hıristiyanlı ve Müslümanlı'tır.Herkes inancını serbestçe yaşayacağı bir ortama sahipti.Moğollar yıkıldıktan sonra kurulan AltınOrda devleti zamanında islamiyet yayılmıştır.

Sosyal ve Ekonomik Hayat

Moğollar Han ailesi, noyanlar, askerler, halk ve köleler şeklinde kısımlara ayrılmştı. Çoğunluğu göçebe olan halk genellikle hayvancılıkla uğraşmıştır.Cengiz Han zamanında ise ticarete önem verildi.Çek ve kağıt para kullanıldı.
Timur Devleti'nde ise tarım önemli bir yere sahipti.Sulama kanalları yaparak tarımı geliştirmişlerdir.Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletlerinde ise temel geçim kaynağı hayvancılık olmuştur.

Yazı Dil ve Edebiyat

Moğollar Uygurlar'dan etkilendikleri çin Uygur alfabesini kullandılar.Moğollara ait en önemli eser "Moğoların Gizli Tarihi"dir. Bu eserde Moğollar hakkında bilgiler yer almaktadır.Altınorda ve Çağatay devletleri döneminde Türkçe önemli hale geldi ve moğollar arasında yaygınlaştı.Çağatay devleti zamanında Türkçe edebiyat dili olarak kabul edildi.

Bu döneme ait önemli eseler
Ali Şir Nevai - Muhakemetül Lugateyn (TÜrkkçe ile Farsçayı karşılaştırmış ve Türkçe'nin Farsça'dan üstün olduğunu ortaya koymaya çalışmıştır.) Ayrıca Babür Şah'a ait olan Babürname önemli bir eserdir. Babür Şah bu eserinde yaşamını anlatmıştır.

Bilim ve Sanat

Altınorda ve İlhanlı devletleri zamanında bilim gelişmiştir.Altınorda devletinde tıp, İlhanlı devletinde ise astronomi ve tarih önemli bir gelişme gösterdi.İlhanlı hükümdarı Hülagü Han tarafından rasathane kuruldu. Timur devletinde ise Uluğ Bey ve Ali Kuşçu gibi bilginler yetişti.Uluğ beyin yaptırdığı rasathane sayesinde gökyüzü incelenmiş ve astronomii gelişmiştir.Bu dönemde Semerkand önemli bir bilim merkezi haline geldi.