BAZI MADENLER
Demir:
Çıkarıldığı önemli yerler: Divriği (Sivas), Hekimhan, Hasançelebi (Malatyta)
İşlendiği yerler: Karabük, Kardeniz Ereğlisi, İskenderun Demir Çelik Fabrikası
Bakır:Çıkarıldığı önemli yerler: Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Ergani (Diyarbakır), Maden (Elazığ), Pötürge (Malatya)
İşlendiği yerler: Karadeniz Bakır işletmeleri (Samsun), Ergani Bakır işletmeleri(Diyarbakır), Murgul Bakır işletmeleri(Artvin)
Krom: Çıkarıldığı önemli yerler: Fethiye, Marmaris, Dalaman (Menteşe Yöresi), Kayseri, Sivas, Guleman (Elazığ)
İşlendiği yerler: Antalya ve Elazığ
Bor:
Çıkarıldığı önemli yerler: Susurluk (Balıkesir), Emet (Kütahya), Seyitgazi (Eskişehir)
İşlendiği yerler: Bandırma (Balıkesir), Kırka (Eskişehir)
Alüminyum:Çıkarıldığı önemli yerler: Seydişehir, Akseki
İşlendiği yerler: Seydişehir Alüminyum İşletmeleri
Mermer:
Çıkarıldığı önemli yerler: Afyon, Bandırma, Bursa, Marmara adaları
İşlendiği yerler: Afyon, İstanbul, Bandırma
Civa: Çıkarıldığı önemli yerler: Ödemiş, Çeşme (İzmir), Sarayönü (Konya)
İşlendiği yerler: Sarayönü, Ödemiş
Fosfat:
Çıkarıldığı önemli yerler:Mazıdağı (Mardin), Adıyaman
İşlendiği yerler: Gübre yapımında kullanılır
Lüle taşı:
Çıkarıldığı önemli yerler: Eskişehir
İşlendiği yerler: Eskişehir
Oltu taşı:
Çıkarıldığı önemli yerler: Oltu (Erzurum)
İşlendiği yerler: Erzurum
Enerji Kaynakları:
Linyit: Çıkarıldığı önemli yerler: Tavşanlı, Tunçbilek, Değirmisaz, Seyitömer (Kütahya), Soma (Manisa), Elbistan (Kahramanmaraş), Yatağan (Muğla),Çeltek (Amasya)
İşlendiği yerler: Evlerde yakacak olarak kullanılır. Ayrıca termik santrallerde kullanılır.
Termik Santraller: Afşin - Elbistan (Kahramanmaraş), Yatağan (Muğla), Soma (Manisa), Tunçbilek, Seyitömer (Kütahya), Çayırhan (Ankara)
Taşkömürü:
Çıkarıldığı önemli yerler: Zonguldak - Ereğli arasında
İşlendiği yerler: Demir-Çelik Fabrikalarında kullanılır. Ereğli, Karabük, İskenderun Demir-Çelik Tesislerinde kullanılır.
Doğalgaz:
Çıkarıldığı önemli yerler: Trakya, Çamurlu (Mardin)
İşlendiği yerler: Hamitabat (Kırklareli ) ve Ambarlı termik santralleri
Petrol:
Çıkarıldığı önemli yerler: Güneydoğu Anadolu Bölgesi. Raman (Batman), Garzan (Diyarbakır), Kurtalan (Adıyaman)
İşlendiği yerler: Batman (Batman), Aliağa (İzmir), İpraş (İzmit), Orta Anadolu (Kırıkkale), Ataş (Mersin)
Jeotermal Enerji: Yar altından çıkan sıcak suların buharından elde edilen enerjidir.
Çıkarıldığı önemli yerler: Sarayköy (Denizli), Balçova (İzmir)
İşlendiği yerler: Sarayköy (Denizli)'de buharla çalışan santral bulunmaktadır.
İhraç Edilen madenler
Bakır, Krom, Civa, Demir, Bor, Tuz
NÜFUS
Nüfus, belirli bir yerde yaşayan insan sayısını ifade eder.
NÜFUS ARTIŞI
Doğum oranı ile ölüm oranı arasındaki fark nüfus artışını gösterir. Bir ülkede doğum oranı fazla, ölüm oranı az ise nüfus artışı meydana gelir. Ölüm oranı doğum oranından fazla olursa, nüfusta azalma meydana gelir. Genellikle az gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızı fazla, gelişmiş ülkelerde ise nüfus artış hızı azdır.
NÜFUS ARTIŞININ OLUMSUZ ETKİLERİ
Ülke kaynakları çabuk tükenir.
İç ve dış göçler artar.
Tüketim artar.
Devlet yatırımları azalır.
Eğitim, beslenme, konut açığı, işsizlik sorunları ortaya çıkar.
NÜFUS KAYBININ NEDENLERİ
Trafik kazaları
Doğum sırasında anne ve bebeklerin ölümü
Deprem, sel gibi doğal afetler
Dış ülkelere yapılan göçler
TÜRKİYEDE NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI
Nüfusla ilgili bilgiler, genellikle nüfus sayımı sonuçlarından elde edilir.
Bu sayımlarla şu bilgiler ulaşılır:
Nüfusun sayısı, meslek grupları, yaş durumu, eğitim, ailedeki nüfus sayısı, kadın - erkek nüfusu, nüfus artış hızı.
Türkiyede ilk nüfus sayımı 1927 yılında, en son nüfus sayımı ise, 22 Ekim 2000 tarihinde yapılmıştır.
1927 2000 yılları arasında nüfus yoğunluğu ve miktarı sürekli artmıştır.
1927 yılında 13,6 milyon olan nüfus, 1997 yılında 62,8 milyona yükselmiş, 2000 yılındaki son sayımda 70 milyon civarında olmuştur.
Nüfus artış hızı en az 1940 1945 yılları arasında (2. Dünya savaşı nedeniyle erkek nüfus askere alınmıştır),
en fazla 1955 1960 yılları arasında (beslenme ve sağlık hizmetleri gelişmiştir)gerçekleşmiştir.
Türkiyede nüfus sayımlarını TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) yapmaktadır.
Not: Osmanlı Devletinde ise ilk nüfus sayımı 1831 yılında II. Mahmut tarafından askeri amaçlı yapılmıştır. Askeri amaçlı olduğu için sadece erkek nüfus sayılmıştır.
Nüfusun dağılışını etkileyen faktörler:
1. Fiziki Faktörler
a. İklim özellikleri: Ülkemizde nüfusun yoğun olduğu yerlerin, genelde kıyı bölgeler olmasında ılıman iklimin büyük etkisi vardır. Kurak ve kışları aşırı soğuk geçen yerlerde nüfus fazla yoğun değildir.
b. Yerşekilleri: Ülkemizde yüksek ve engebeli yerlerde nüfus azdır. Doğu Anadolu Bölgesi, Taşeli plâtosu, Menteşe yöresi gibi yerler bunlara örnek verilebilir.
c. Toprak özellikleri: Verimli toprakların bulunduğu alanlar (Çukurova, Gediz, B. Menderes) nüfusça
kalabalık iken, Tuz Gölü çevresi gibi yerlerde verimsiz topraklar bulunduğundan nüfus çok azdır.
2. Beşeri Faktörler
a. Sanayileşme: Bütün Dünyada olduğu gibi Türkiyede de, sanayileşmenin arttığı yerlerde nüfus
Yoğunluğu artmıştır. İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, Adana ve İzmir buna örnektir.
b. Tarım: Tarımın geliştiği yerler yoğun nüfusludur. Çukurova, Gediz, Bafra ve Çarşamba ovaları
çevresi gibi.
c. Yeraltı kaynakları: Madenlerin veya enerji kaynaklarının işletilmesinde yoğun nüfusa ihtiyaç olduğundan, bu alanlarda da nüfus fazladır. Zonguldak, Soma, Elbistan buna örnektir.
d. Turizm: Ülkemizde, Ege ve Akdeniz kıyılarındaki merkezlerde turizmden dolayı nüfus yoğunlaşmıştır.
e. Ulaşım: Ulaşım yolları kavşağında bulunan illerimizin nüfusu artmıştır. Eskişehir, Ankara, Kayseri,
İstanbul gibi illerin gelişmesinde, ulaşım yolları üzerinde bulunmaları da etkili olmuştur.
Nüfus Yoğunluğu
Bir kilometrekareye düşen insan sayısına nüfus yoğunluğu denir. Bir yerin nüfus yoğunluğu, o yerin
nüfusunun yüz ölçümüne bölünmesiyle hesaplanır.
Nüfus Yoğunluğu = Nüfus / Yüzölçümü
Türkiyenin 2000 yılı sayımına göre nüfus yoğunluğu:
Nüfus Yoğunluğu = 67.803.927 / 779.452
Nüfus Yoğunluğu = 83 / km²
Bölgelere göre nüfus yoğunluğu
| Bölgeler |
Yüzölçümü
|
Nüfus
|
Yoğunluluk
|
| Marmara |
67 300
|
17 365 027
|
258
|
| Güneydoğu |
61 000
|
6 608 629
|
108
|
| Ege |
85 000
|
8 938 781
|
105
|
| İç And. |
162 000
|
11 608 868
|
71,7
|
| Akdeniz |
122 100
|
8 706 005
|
71,3
|
| Karadeniz |
146 178
|
8 439 213
|
57,7
|
| D.And |
171 000
|
6 137 414
|
35,9
|
Buna göre en fazla nüfus yoğunluğu olan bölgemiz Marmara bölgesidir.
Not: Güneydoğu Anadolu bölgesinin nüfus miktarı az olmasına rağmen yüzölçümü küçük olduğu için
nüfus yoğunluğu fazladır.
Türkiyede yaşa göre nüfus dağılımı:
| Yaş grubu |
Miktarı
|
Oranı
|
| 0-14 yaş |
20 220 095
|
% 29,8
|
| 15-64 yaş |
43 701 502
|
% 64,4
|
| 65 yaş üzeri |
3 858 949
|
% 5,8
|
TAHILLAR
Buğday
Yetişme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde sıcaklık ve kuraklık ister. En fazla İç Anadolu’da üretilir. Konya Ovasına Türkiye'nin tahıl anbarı denir.
Not: Karadeniz'in kıyısında yağış nedeniyle, Doğu Anadolu'nun bazı yerlerinde ise aşırı soğuktan dolayı yetişmez.
Arpa
Soğuğa karşı dayanıklıdır. En fazla İç Anadolu Bölgesinde üretilir. Hayvan yemi ve bira yapımınad kullanılır.
Mısır
İlkbahar ve yaz mevisimi yağış alan veya sulanabilen alanlarda yetişir. En fazla Akdeniz, Karadeniz, Marmara ve Ege bölgelerinde yetiştirilir.
Pirinç
Bol su isteyen bir tarım ürünüdür. Bu nedenle akarsu kenarlarında yetiştirilir. Ülkemizde en fazla Meriç nehri ve Tosya-Boyabat arasında yetiştirilir.
Baklagiller
Mercimek
Olgunlaşma döneminde sıcaklık ister. En fazla Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilir. Yeşil Mercimek ise en fazla İç Anadolu Bölgesinde yetiştirilir.
Nohut
En fazla İç Anadolu Bölgesinde yetiştirilir.
Fasulye
En fazla İç Anadolu Bölgesinde yetiştirilir.
Sanayi Ürünleri
Pamuk
Büyüme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde ise sıcaklık ve kuraklık ister. En fazla Güneydoğu Anadolu Bölgesinde üretilir. Daha sonra Ege ve Akdeniz Bölgeleri gelir. Doğu Anadolu Bölgesinde ise Iğdır'da az miktara yetiştirilir. Karadeniz Bölgesi'nde yaz mevsimindeki yağışlardan dolayı yetiştirilemez.
Tütün
Yetişme döneminde nem, olgunlaşma döneminde ise sıcaklık ister. En fazla Ege, Güneydoğu Anadolu ve Marmara Bölgelerinde yetiştirilir.
Çay
Her mevsim yağış ister. Doğu Karadeniz'de yetiştirilir.
Şeker Pancarı
Soğuğa karşı dayanıklıdır. Her bölgemizde yetiştirilir. En fazla İç Anadolu Bölgesinde yetiştirilir.
Yağlı Sanayi Ürünleri
Zeytin
Akdeniz ikliminin tarım ürünüdür. Soğuğa karşı dayanıksızdır. Ege Bölgesi yağlıl zeytin üretiminde, Marmara Bölgesi ise sofralık zeytin üretiminde ilk sırada yer alır.
Zeytin üretiminde dünyada ilk sırada yer almaktayız.
Ayçiçeği
Büyüme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde ise kuraklık ister. En fazla Trakya'da yetiştirilir.
Keten-Kenevir
Ilık ve nemli bir iklim ister. En fazla Batı Karadeniz Bölgesinde yetiştirilir.
Meyvecilik
Fındık
Büyüme döneminde yağış, olgunlaşma zamanında ise kuraklık ister. Karadeniz kıyı şeridinde yetiştirilir. En fazla Ordu-Giresun-Trabzon ve Zonguldak'ta yetiştirilir. Ayrıca Adapazarı ovasında da üretim yapılmaktadır. Türkiye, dünya fındık üretiminde birinci sıradadır.
Üzüm
Soğuğa karşı dayanıklıdır. Ege Bölgesi birinci sıradadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ikinci sırada yer alır.
İncir
Soğuğa karşı hassas olan incir Akdeniz ikliminin etkili olduğu bölgelerde yetişir. Ege bölgesi birinci sırada yer alır. Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Güney Marmara incir üretimi yapılan diğer bölgelerdir. Türkiye kuru incir üretiminde dünyada ilk sırada ye alır.
Turunçgiller (Narenciye)
Portakal, greyfurt, limon ve mandalina olark bilinen Turunçgiller soğuğa karşı hassastır. Kış mevsiminin ılık geçtiği bölgelerde yetişir. İlk sırada Akdeniz bölgesi gelir. Ege bölgesi ikinci sırada yer alır. Kış ılıklığından dolayı az miktarda Rize'de yetiştirilir.
Muz
Soğuğa karşı oldukça hassastır. Kış ılıklığı ister. Mersin, Antalya'da üretimi yapılır. Üretimi yetersiz olduğu için ithal edilir.
Antep Fıstığı
En fazla Güneydoğu Anadolu bölgesinde yetiştirilir.
Kayısı
En fazla Malatya'da üretimi yapılır.
İhraç edilen önemli tarım ürünleri
Üzüm, Kayısı, İncir, Pamuk, Fındık, Tütün, Zeytin, Baklagil
Türkiye'nin nüfusu 71 milyon 517 bin 100 oldu
Türkiye nüfusu, 2008 sonu itibariyle 71 milyon 517 bin 100 kişi olarak belirlendi. Toplam nüfusun yüzde 75’i il ve ilçe merkezlerinde yaşıyor. Nüfusun yarısı 28.5 yaşın altında bulunuyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) göre, 31 Aralık 2008 itibariyle belirlenen nüfus sayım sonuçlarını açıkladı. Buna göre, 31 Aralık 2008 tarihi itibarıyla Türkiye nüfusu 71 milyon 517 bin 100 kişi olarak belirlendi. Nüfusun 35.901.154’ünü erkek, 35.615.946’sını ise kadınlar oluşturuyor.
YILLIK ARTIŞ HIZI YÜZDE 1.31
2008 yılında Türkiye’nin yıllık nüfus artış hızı binde 13,1 olarak gerçekleşti.
Geçen yıl; 55 ilin nüfusu artarken, 26 ilin nüfusu azaldı. Nüfus artış hızı en düşük olan ilk üç il; yüzde -5,35’le Bilecik, yüzde -3,14’le Kütahya ve yüzde -2,99’la Isparta olarak açıklandı. 81 il içinde nüfus artış hızı en yüksek olan ilk üç ilin ise sırasıyla; yüzde 8,26 ile Yalova, yüzde 56,6 ile Tekirdağ ve yüzde 4.8’le Hakkari olduğu bildirildi.
NÜFUSUN YÜZDE 75’İ KENSTEL YERLERDE
Ülke nüfusunun yüzde 75’i il ve ilçe merkezlerinde yaşıyor. İl ve ilçe merkezlerinde ikamet eden nüfus 53 milyon 611 bin 723, belde ve köylerde oturan nüfus ise 17 milyon 905 bin 377 kişi.
İl ve ilçe merkezlerinde yaşayan nüfus oranının en yüksek olduğu il yüzde 99 ile İstanbul, en düşük olduğu il ise yüzde 32,2 ile Bartın.
NÜFUSUN YAKLAŞIK BEŞTE BİRİ İSTANBUL’DA
Belirlemelere göre ülke nüfusunun 12 milyon 697 bin 164 kişi ile yüzde 17,8’i İstanbul’da ikamet ediyor.
Toplam nüfusun sırasıyla; yüzde 6,4’ü Ankara’da, yüzde 5,3’ü İzmir’de, yüzde 3,5’i Bursa’da, yüzde 2,8’i ise Adana’da oturuyor.
Türkiye’nin en az nüfusa sahip ili olan Bayburt’ta ikamet eden kişi sayısı 75 bin 675 olarak belirlendi.
NÜFUSUN YARISI 28,5 YAŞINDAN KÜÇÜK
Erkeklerde 28, kadınlarda 29 olan “ortanca yaş"ın Türkiye genelinde 28,5 olduğu bildirildi. Diğer bir deyişle toplam nüfusun yarısı 28.5’in altında bulunuyor. İl ve ilçe merkezlerinde ikamet edenlerin ortanca yaşı 28,4, belde ve köylerde ikamet edenlerin ortanca yaşı 28.6 olarak belirlendi.
15-64 yaş grubunda bulunan çalışma çağındaki nüfus, toplam nüfusun yüzde 66,9’unu oluşturuyor. Ülke nüfusunun yüzde 26,3’ü 0-14 yaş grubunda, yüzde 6,8’i ise 65 ve daha yukarı yaş grubunda yer alıyor.
KİLOMETREKAREYE 93 KİŞİ DÜŞÜYOR
Nüfus yoğunluğu olarak ifade edilen “bir kilometrekareye düşen kişi sayısı" Türkiye genelinde 93 kişi olarak açıklandı. Bu sayı illerde 12 ile 2 bin 444 kişi arasında değişiyor. İstanbul 2 bin 444 kişi ile nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu il olurken, bu ili sırasıyla; 413 kişi ile Kocaeli, 316 kişi ile İzmir, 242 kişi ile Hatay ve 241 kişi ile Bursa illeri izliyor.
Nüfus yoğunluğunun en az olduğu il ise 12 kişi ile Tunceli. Yüzölçümü büyüklüğüne göre ilk sırada yer alan Konya’da nüfus yoğunluğu 51, yüzölçümü en küçük olan Yalova’da ise nüfus yoğunluğu 233.
